VII OBWÓD AK "OBROŻA"

Obwód VII "Obroża" - kryptonimy: "Koleba"" (w ramach ZWZ/AK), "XXVII" (od 15 czerwca 1944 r.), "VII" (od 9 sierpnia 1944 r.),"Wrona" - jednostka terytorialna Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, obejmująca teren powiatu warszawskiego, działająca w konspiracji w okresie okupacji niemieckiej w Polsce oraz walczącego w powstaniu warszawskim.

Dowództwo Obwodu

Dowódcami Obwodu byli:

  • mjr Kazimierz Krzyżak ps. "Bronisław" (od grudnia 1940 r. do października 1944 r.);
  • mjr Edmund Krzywda-Rzewuski ps. "Paweł" (październik 1944 r.);
  • ppłk Roman Kłoczkowski ps. "Grosz" (październik 1944. r- styczeń 1945 r.).

Zastępcą lekarza naczelnego był podporucznik rezerwy Edward Drescher.

Organizacja

 

Obwód działał od 1940 obejmując zasięgiem teren ówczesnego powiatu warszawskiego, okalającego ze wszystkich stron Warszawę. Przez cały czas konspiracji dowódcą obwodu był mjr Kazimierz Krzyżak ps. "Bronisław", "Kalwin".

Obwód był podzielony na rejony:

  • Rejon I - "Marianowo- Brzozów" - Legionowo - dowódca mjr Roman Kłoczkowski ps."Grosz";
  • Rejon II - "Celków" - Marki - dowódca mjr Henryk Okińczyc ps. "Bill";
  • Rejon III - "Dęby" - Rembertów;
  • Rejon IV - "Fromczyn" - Otwock;
  • Rejon V - "Gątyń" - Piaseczno- dowódca kpt. Marian Bródka-Kęsicki ps. "Grzegorz"
  • Rejon VI - "Helenów" - Pruszków;
  • Rejon VII - "Jelsk- Jaworzyn" - Ożarów Mazowiecki- dowódca mjr Edmund Grunwald ps. "Jarema";
  • Rejon VIII - "Łęgów"- Młociny - dowódca kpt. Józef Krzyczkowski ps. "Szymon";
  • Rejon IX- "Lubicz"- Warszawa.

Wiosną 1944 r. w obwodzie było zorganizowanych 176 plutonów liniowych, specjalistycznych i służb pomocniczych w liczbie ok. 10 tys. ludzi.

Zadania na wypadek wybuchu powstania

 

  • Działania wojskowe uniemożliwiające Niemcom sprowadzenie posiłków dla garnizonu warszawskiego;
  • Organizacja i zabezpieczenie zaplecza powstania w postaci szpitali, miejsc zrzutów, zaopatrzenia stolicy w broń, organizacji obozów jenieckich itp.

Szlak bojowy

 

W I rejonie walki trwały przez kilka pierwszych dni sierpnia. Nie opanowano całego terenu i mjr "Grosz" wydał rozkaz powrotu do konspiracji. Część oddziałów skoncentrowano w okolicznych lasach. Dozbrojony batalion pod dowództwem por. Bolesława Szymkiewicza ps. "Znicz" przeprawił się przez Wisłę i wziął udział w walkach grupy "Kampinos".

 

W II rejonie walki również trwały tylko przez kilka pierwszych dni sierpnia. Oddziały walczyły z miejscowym garnizonem niemieckim i współdziałały z pancerną czołówką Armii Czerwonej na odcinku Wołomin- Struga. Po wycofaniu się oddziałów radzieckich kontynuowanie walki stało się niemożliwe.

 

W III rejonie oddziały bojowe stawiły sie na przewidziane miejsca koncentracji. Wobec dużego nasycenia terenu jednostkami niemieckimi nie rozwinięto planowanych akcji bojowych. Prowadzono działania wywiadowczo rozpoznawcze i utrzymywano kontakt z VI obwodem. Kilkunastoosobowa grupa żołnierzy, pod dowództwem pchor. Czesława Nalewajko ps. "Cimurak", przepłynęła wpław Wisłę i włączyła się do walki w pułku "Baszta".

 

Rejon IV został, w wyniku ustabilizowania się frontu w rejonie Radości, podzielony na dwie części:

  • Część północna znalazła się na bezpośrednim zapleczu skoncentrowanych sił niemieckich;
  • Część południowa została oswobodzona przez oddziały radzieckie.

W części północnej plutony powstańcze nie podjęły działań zbrojnych. W części południowej działania skierowano na pomoc nadciągającym żołnierzom 27. Wołyńskiej Dywizji AK. We wrześniu udzielano pomocy medycznej powstańcom ze zgrupowania "Kryska" , którym udało się przepłynąć z przyczółka czerniakowskiego na brzeg praski.

 

Rejon V obejmował lasy chojnowskie, które stały się miejscem koncentracji jednostek "Obroży", jak i oddziałów z Ochoty i Mokotowa, które nie wykonały zadań bojowych na własnym terenie. Dowódca obwodu "Ochota" ppłk Mieczysław Sokołowski ps. "Grzymała", który wraz z jednostkami liniowymi wycofał się do rejonu V, zdecydował o podjęciu natarcia na Wilanów w kierunku Sadyby, które miało na celu połączenie się z oddziałami walczącymi w Warszawie. Natarcie nie powiodło się. W Wilanowie poległ ppłk "Grzymała". Na Sadybę przebiła się jedynie kompania dowodzona przez ppor. Stanisława Milczyńskiego ps. "Gryf". Pozostałe pododdziały obwodu wycofały się w rejon lasów chojnowskich.

 

Jednostki Rejonu VI skoncentrowały się w lasach sękocińskich, ale poza lokalnymi walkami nie podjęły większych działań bojowych. Wojskowa Służba Kobiet nawiązała łączność z dowództwem obwodu Śródmieście. Prowadzono też pomoc dla internowanych w Pruszkowie mieszkańców Warszawy i żołnierzy powstańczych.

 

W Rejonie VII skoncentrowały się znaczne siły niemieckie.W Ożarowie stacjonował sztab gen. Ericha von dem Bacha. Uniemożliwiło to powstańcom podjęcie działań zbrojnych. Mjr "Jarema" sformował kompanię, która przeszła do Puszczy Kampinoskiej i podporządkowała się dowództwu grupy "Kampinos".

 

Rejon VIII był terenem operacyjnym grupy "Kampinos".